You are currently browsing the category archive for the ‘Llyfrau’ category.
BYDD fy nofel “Apostol” yn cael ei chyhoeddi gan Wasg y Bwthyn y mis nesa.
Nofel am yr apostol Paul ydi hi – neu Paulos Shaul Tarsos fel mae o’n cael ei alw yn fy nofel.
Ar ôl cyhoeddi “Iddew” yn 2016, a derbyn ymateb positif dros ben, roeddwn i’n meddwl y buaswn i’n hoffi mynd ati i ysgrifennu am Paul, sefydlydd Cristnogaeth.
Credais y byddai’n haws na mynd i’r afael â Iesu. Roedd Paul, o leia, wedi ysgrifennu llythyrau, ac roedd ei gredoau’n fwy concrit na rhai Iesu. Mae Iesu’n reit amwys ac yn ddim ond adlewyrchiad o’r Cristion sydd yn ei addoli.
Ond y peth ydi, mae stori Iesu’n gyfleus. Mae hi bron fel ei bod hi wedi cael ei dyfeisio. Ffitir y stori i batrwm traddodiadol yr oes: iachawdwr wedi ei eni i dduw ac gwraig feidriol; mae’n herio’r status quo; mae’n cael ei ladd; mae’n atgyfodi. Dim ond llenwi’r bylchau sydd raid.
Mae Paul yn fwy o broblem. Arwahân i Actau’r Apostolion, nid oes fawr o sôn ar yr hyn a wnaeth Paul. Y broblem yw, ni ellid trystio’r Actau. Mae haneswyr yn ama geirwiredd y dogfennau. Ac mae’n gwrth-ddweud adroddiadau Paul ei hun.
Beth sy’n rhyfedd yw nad oes unrhyw ffynonellau eraill am rhai o’r straeon amlycaf am Paul, fel, er enghraifft, ei droedigaeth ar y ffordd i Ddamascus. Nid yw Paul yn cyfeirio at y digwyddiad ysgytwol yma yn ei lythyrau, hyd yn oed.
Hefyd, nid oes farw o strwythur i hanes Paul. “Ac yna, ac yna, ac yna” yw llîf y naratif. Mewn stori sydd wedi ei hadeiladu, mae un digwyddiad yn llifo i’r llall: “Oherwydd hyn, fe aeth Iesu i Jerwsalem, ond roedd…”
Felly roedd yn rhaid cael y llif hynny yn “Apostol”. Rhaid i chi aros tan mis nesa i weld os ydw i wedi llwyddo ai pheidio. Bydd y lansiad yng Nghanolfan Telford, Porthaethwy ar Fehefin 14.
Dyma ail ran fy adolygiad o Duw Yw’r Broblem gan Cynog
Dafis ac Aled Jones Williams. I ddarllen Rhan 1, ewch yma.
Mae crefyddwyr cymedrol yn galluogi crefyddwyr eithafol. Yr un yw eu dadleuon. Mater o ddadansoddiad yw eu daliadau.
Dyma fu dadl Richard Dawkins a Sam Harris – dau o’r anffyddwyr newydd sy’n wynebu llid Cynog Dafis yn Duw Yw’r Broblem (Carreg Gwalch, £8) – ers tro byd.
Ond pwy sydd i ddweud mai’r cymedrol sydd gyda’r dadansoddiad cywir? Ni allent brofi mai nhw yw gwir ladmeryddion eu crefydd.
Dyma wendid dadl y rhai sy’n honni nad yw dadansoddiad Isis o’r Coran yn cynrychioli ‘gwir’ Islam, neu bod dadansoddiad Cristnogion asgell dde Americanaidd o’r Beibl yn cynrychioli ‘gwir’ Gristnogaeth.
Mae’r ddadl hon yn wallus. Nid oes unrhyw fwy o sail i ddadansoddiad John Hill (saethodd feddyg yn farw o flaen clinig erthylu yn Florida yn 1994) o’r Beibl na sydd i ddadansoddiad Dafis, oni bai bod dadansoddiad Dafis fymryn yn fwy derbyniol i ni.
Yn wir, fe glywson ddadl debyg ar ôl cyflafan Orlando: nad oedd gan ymosodiad Omar Mateen ar glwb nos hoyw yn Florida ddim i’w wneud gyda Islam.
Dyma yw craidd ymosodiad Dafis ar yr anffyddwyr newydd, Dawkins yn enwedig.
‘Mae’n amhosibl i mi,’ meddai Aled Jones Williams yn ei gyflwyniad ‘Anghredu’ i’r gyfrol Duw Yw’r Broblem (Carreg Gwalch, £8), ‘fod yn anffyddiwr. Fel y mae’n amhosibl i mi beidio â siarad Cymraeg.’
Mewn ymateb i’r datganiad yma o’r llyfr y mae’r prifardd a’r dramodydd wedi ei ysgrifennu gyda Cynog Dafis, dywedais wrtho yn ngŵyl Bedwen Lyfrau ychydig wythnosau’n ôl, ‘Byddai’n amhosibl i ti siarad Cymraeg pe bai ti’n fud.’
Fy mhwynt oedd nad bod yn anffyddiwr yn amhosibl i Aled Jones Williams. Dangoswyd nad oedd hi’n amhosibl iddo beidio â siarad Cymraeg, felly, o reswm, nid oedd hi’n amhosibl iddo beidio credu mewn duwiau.
Mewn gwirionedd, wrth ddarllen Duw Yw’r Broblem, gellir taeru bod Cynog Dafis ac Aled Jones Williams yn anffyddwyr yn barod – bron.
Mae Dafis yn datgan ‘nad oes unrhyw reswm i gredu bod y fath beth yn bod â’r Goruwchnaturiol’ ac mai ‘creadigaeth Dyn yw Duw’.
Mae’n dweud
mai’r cam cyntaf tuag at adfer hygrededd crefydd yw diosg y syniad o Dduw gorchuwchnaturiol yn llwyr ac yn gyfangwbl…
Iesu’n Ymdeithio I Jerwsalem A’r Tyrfaoedd Yn Ei Groesawu gan Pietro Lorenzetti, 1320
Cyhoeddwyd adolygiad bositif arall o Iddew yr wythnos ddiwetha – Aled Islwyn yn dweud yn Barn (Rhif 641, Mehefin 2016) ei bod yn nofel ‘sy’n cynnig sialens’.
Er hynny, mae’r adolygydd yn dweud ambell i beth ddaru fy ysu i ymateb.
Mae sylwadau ‘negatif’ Aled Islwyn yn deillio o’m mhortread i o Iesu ei hun, ac maent yn sylwadau anochel a rhagweladwy.
Sawl gwaith rydwi i wedi dweud, tra’n trafod Iddew, mai un o’r rhesymau y bu i mi sgwennu’r nofel oedd oherwydd bod gan pawb – Cristnogion yn enwedig – eu fersiwn nhw eu hunain o Iesu Grist.
Dalfan ydi o, fel dwi wedi datgan, i fyd-olwg unigolion, enwadau a sefydliadau.
Rydach chi wedi clywed fy sylw, siwr o fod, bod Iesu ymneilltuwr o Fôn yn gwbl wahanol i Iesu ffwndamentalydd o Alabama.
Dwn i ddim os yw Aled Islwyn yn Gristion ai peidio. I ddweud y gwir, tydi hynny ddim yn bwysig. Be sy’n bwysig ydi ei ddatganiadau. Dyma dwi am ddelio gyda nhw.
Fi a Marred o Bwthyn yn y lansiad
Mae hi’n wythnos i heddiw ers lansiad Iddew yn Nhafarn y Rhos, Llangefni. Doeddwn i ddim yn gallu cofnodi’r achlysur yn Sir Fôn ar gownt y ffaith nad oedd gin i Ryngrwyd yno.
Rhyfedd yw bod heb y Wê. Mae’r cwestiwn yn codi: “Beth oeddan ni’n wneud cyn medru ebostio a thecstio a blogio?” Wel, beth oeddan ni’n wneud cyn i ni ddarganfod tân? Gwneud y gorau, debyg iawn: ti byth yn colli be ti byth wedi gael. Ond dyna fo. A dyma fi, wythnos yn ddiweddarach yn cofnodi noson wych.
Mae yna fideo fer yn y Sasneg, fi’n cael fy holi gan Eryl Crump o’r Daily Post, yn fan yma. Mae’r stori’n dweud bo fi’n “chased by several publishers for the right to issue the story in print” (llond ceg). Mae hynny yn anghywir, gyda llaw: dim ond gyda dau gyhoeddwr y gwnes i drafod Iddew, a doedd yna ddim “chase” o gwbl; am wneud hynny’n glir. Hefyd, 49 ydw i nid 48, ond ta waeth: fasa hitia i mi beidio a cwyno os ydy rhywun yn dweud fy mod i’n fengach nac ydw i.
Clawr Iddew gan Siôn Ilar
Iddewon oedd y Cristnogion cynta. Efallai bod hyn yn llithro meddyliau sawl un y dyddiau yma ond roedd y Cristnogion cynnar yn hadu eu cred mewn pridd cyfarwydd. Gwreiddiau Iddewig oedd yn fwya ffrwythlon iddyn nhw. O fewn fframwaith Iddewig yr oeddan nhw’n gweithredu a thrafod ac addoli. Y mae ysgaru Iesu, felly, o’i gyd-destun Iddewig yn gwneud cam â hanes ― ac hefyd gyda’r Iesu gwreiddiol, pwy bynnag oedd o. Darllen gweddill y cofnod hwn »
Daniel Owen: Be fyddai awdur Enoc Huws and Gwen Tomos wedi feddwl am Iddew?
Bydd fy nofel am Iesu (neu Yeshua, fel dwi’n ei alw fo, i roi iddo ffurf cywir ei enw) yn cael ei chyhoeddi gan Wasg y Bwthyn yn 2016.
Mae “Iddew” yn portreadu taith arteithiol dyn tuag at hunanymwybyddiaeth, ac mi gafodd hi glod gan feirniad Gwobr Goffa Daniel Owen eleni. Roedd hi’n un o ddwy oedd yn ysgarmesu am y wobr. Mi fuo yna “lawer o drafod”, meddai’r beirniad, am “Iddew” gan Kata Markon(fi) a nofel Abernodwydd, “Veritas”.
Erbyn hyn, mi wyddwn ni mai Mari Lisa enillodd am ei “Da Vinci Code” Cymraeg, ac mae hi’n haeddu cael ei llongyfarch – hon oedd ei nofel hir gyntaf ac mi hitiodd hi’r jacpot!
Beth bynnag, roedd dau o’r beirniad wedi hoffi “Iddew” yn arw gyda un ohonyn nhw – Dewi Prysor – yn ei disgrifio fel “nofel ysgubol ac eithriadol iawn; gwaith o athrylith sy’n gwthio ffuglen Gymraeg i dir newydd”. Ewadd, dyna eiriau mae unrhyw nofelydd am eu clywed. Ro’n i ar i fyny.
Fy ngwraig, Marnie, efo fi wedi i mi dderbyn Y Fedal Ddrama / Llun: bbc.co.uk
MI ddaru mi ennill Y Fedal Ddrama yr wythnos ddwytha yn Eisteddfod Genedlaethol Bala – yr ail waith yn olynol i mi landio’r tlws. Fel y medrwch chi ddychmygu, dwi wrth fy modd. roedd fy ngwraig Marnie yno eto, a’m rhieni, ac hefyd fy mam-yng-nghyfraith, Maureen, yn cael ei blas cynta ar eisteddfod – ac wedi ei synnu gan faint a steil y sioe.
Roedd hi’n wythnos wych i mi. Cefais fy nerbyd i’r Orsedd ar y dydd Llun: gesig wen; andros o anrhydedd. Fy enw yng Ngorsedd ydi Dyfed ap Ioan Eugrad. Roedd fy nhaid (tad fy mam), John Rowlands, yn aelod o Orsedd Beirdd Ynys Môn, a’i enw barddol oedd Ioan Eugrad. Mi benderfynais ddefnyddio’r enw hwnnw, a’r “ap” hefyd – rydw i o’i linach o, wedi’r cwbwl. Roedd hi’n ddiwrnod gwych, ac roeddwn ni’n falch iawn.
Wedi ennill Y Fedal Ddrama ar y dydd Iau, mi ges i fy nghornelu gan y wasg. roeddan nhw’n awyddus iawn i mi lorio’r Steddfod am beidio perfformio’r ddrama fuddugol. Ond tydw i ddim am wneud hynny. Mae hi i fyny i eraill os ydyn nhw am berfformio’r ddrama ai pheidio. Yn naturiol, rydwi eisiau gweld “Cors Oer”, enillodd yng Nghaerdydd y llynedd, a “Tân Mewn Drain” (nid “Draen”, fel ddywedodd y Western Mail), fy nrama eleni, ar y llwyfan. Ond tydw i ddim am ddweud pwy sydd i fod yn gyfrifol am hynny.
Mae enillydd Y Fedal Ryddiaith a’ Gwobr Daniel Owen yn cael eu cyhoeddi, wrth gwrs, ond mae hynny’n naturiol efo llyfr. Mae hi’n fwy o broses i ddod a drama i’r llwyfan. Rhiad peidio disgwyl iddo ddigwydd ar unwaith. Beth bynnag, gan fy mod i wedi cyfeirio at Y Fedal Ryddiaith a Gwobr Goffa Daniel Owen, dwi wedi dod â cyfrolau buddudol Siân Melangell Dafydd a Fflur Dafydd efo fi i Swydd Caint, ac yn edrych ymlaen i’w darllen yr wythnos yma.
DOEDDWN i’n fawr o Einstein yn yr ysgol. Ddaru mi rioed glicio efo gwyddoniaeth. Roeddwn i wedi laru yn y gwersi. Dwi’m yn cofio bod efo diddordeb yn y pwnc o gwbwl – a’r unig beth diddorol dwi’n gofio ydi gweld un o fy mêts yn tanio darn o fagnesiwm a’i daflu ar draws y ddesg mewn gwers gemeg. Roedd o fel tân gwyllt – yn fflachio’n wyn, yn hisian. Oherwydd fy niffyg diddordeb – a fy niffyg deallusrwydd – methu cemeg a ffiseg ddaru fi.
Ond, rwan, a hitha’n rhyw hwyr bownd o fod i gael Lefel O, mae gen i ddiddordeb mewn gwyddoniaeth. Dwi wedi sylweddoli mai dyna’r unig beth sy’n mynd i’n achub ni rhag lol, dwi’n meddwl – ac mae’r llyfr yma, “Bad Science”, yn rhoi lol yn ei le.
Mae’r llyfr wedi cael ei sgwennu gan Ben Goldacre, sy’n feddyg. Mae ganddo golofn yn y Guardian, ac hefyd gwefan ddifyr iawn. Mae o’n ramdamio maethegwyr, amheuwyr MMR, sgandal straeon MRSA mewn ysbytai, a faint fynnir o stwnsh arall mae pobl yn gredu heb ddim sail. Mae’r wasg o dan y lach: mae’n condemnio’r ffordd y maen nhw’n camddeall ymchwil gwyddonol, ac yn derbyn canlyniadau ymchwil annibynadwy er mwyn cael pennawd flasus.
Dwi’n meddwl bod hwn yn lyfr pwysig. Mae o’n mynnu mai synnwyr cyffredin a ddylid ennill y dydd. Wrth gwrs, tydi synnwyr cyffredin ddim yn ddeniadol pob tro. Dyna pan mae rhai maethegwyr fel Gillian McKeith (sy’n cael ei llarpio gan Goldacre) wedi gwneud eu ffortiwn. Fel y dywed Goldacre, mae’r ffaith syml bod bwyta’n llysiau’n dda i ni yn llipa; does na’m pennawd frathiog yn y ffaith honno. Ond mae ambell i faethegwr yn gorliwio’r ffaith yma, yn gwisgo’r cwbwl mewn plu ac aur, ac yn gwneud rigmarôl mawr. Ac maen nhw’n defnyddio “gwyddoniaeth” fregus iawn wrth geisio profi bod bwyta – dwn i’m – gwellt, efalla, yn mynd i’n helpu ni fyw am flynyddoedd maith.
Beth bynnag, dwi’n argymell pawb i ddarllen y llyfr yma. Hen dro nad oedd o ar gael tra roeddwn i’n laru yng ngwersi cemeg, dosbarth pedwar.
Griff yn darllen proflen fy nofel newydd . . .
DWI’N trio sgwennu’n “llawn amser” y dyddiau yma. Dwi’n shifftio ar y Daily Mail yn Llundain dri diwrnod yr wythnos i dalu’r rhent a bwydo’r gath o’r enw Griff sydd yn y llun yma. Ond eistedd wrth y ddesg yma, lle mae Griff yn eistedd, fydda i gan fwyaf.
Dwi wrthi’n sgwennu llyfr “Stori Sydyn” i’r Lolfa ar hyn o bryd. Addasiad ydi o o fy llyfr Dynion Dieflig. Bydd hwn yn cynnwys dau achos llofruddiaeth. Dwn i’m yn union pryd y bydd o’n cael ei gyhoeddi, ond dwi’n bwriadu cwbwlhau’r gwaith cyn y Dolig.
Rydwi hefyd yn trio fy ngorau glas i sgwennu drama. Roeddwn i’n ffodus ddigon i ennill Y Fedal Ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd eleni. Mi roddodd hynny andros o hwb i mi, a dwi wedi cael blas ar ddramodi. Dwi wrth fy modd yn creu deialog, a’r cymeriadau sy’n yngan y ddeialog. Ond yn fwy na dim, dwi’n hoff o ddweud stori.
Dwi’n cadw’n brysur, felly. Dwi’n trio sgwennu pob dydd. Wrthi’n ddygn, a dwi ddim yn cwyno – sgwennu sydd yn mynd a fy mryd i, a dwi’n ffodus iawn cael y cyfle. Wrth gwrs, mae’n rhaid perswadio Griff i symud o’r gadair cyn y medra i fynd ati efo’r gwaith.
Maes Rhos Rhyfel 